افزایش فشار بر پیروان اهل سنت

سراج‌الدین میردامادی

پلیس امنیت تهران امسال نیز از برگزاری نماز عید فطر مسلمانان سنی‌ جلوگیری کرد. ماموران با محاصرهمنازلی که قرار بود مراسم عید فطر اهل سنت در آن‌ها برگزار شود، از حضور افراد علاقه‌مند در محل برگزاری مراسم جلوگیری کردند.

بر اساس اصل ۱۲ قانون اساسی ایران، اهل سنت در انجام مراسم مذهبی خود وتعلیم و تربیت دینی آزادند، اما حکومت جمهوری اسلامی به اقلیت سنی اجازهبرپایی مراسم نمازهای جمعه و عید را نمی‌دهد. به همین دلیل هرسال اهل سنت، نماز عید فطر را به ناچار در چند منزل شخصی برگزار می‌کنند. این منازل جدید امسال نیز توسط نیروهای دولتی شناسایی و کارتشناسایی افرادی که قصد ورود به آن مکان‌ها را داشتند، توقیف شد.

این در حالی است که مولوی عبدالحمید اسماعیل زهی، امام جمعه اهل سنت زاهدان، در آستانه عید فطر از رهبر جمهوری اسلامی ایران خواست که مانع از برپایی اقامه نماز عید فطر توسط اهل سنت در شهرهای بزرگ نشود.

در گفت‏وگویی با دکتر محمدعلی توفیقی روزنامه‌نگار کرد نخست از او پرسیده‌ام: موضع‏گیری امام جمعه اهل سنت را چگونه ارزیابی می‏کنید؟

محمدعلی توفیقی: متأسفانه باید گفت که این مسئله کاملاً مسبوق به سابقه است و موضوع تازه‏ای نیست. در طول سالیان گذشته برای عمل به مراسم آیینی و مناسک اهل سنت، همواره موانع و مشکلاتی وجود داشته است؛ مخصوصاً در شهرهایی که اهل سنت در آن‏جا در اقلیت هستند؛ اما می‏شود گفت که در یکی، دوسال گذشته این موضوع از شدت بالاتری برخوردار شده است؛ به‏طوری که سال گذشته و همین‏طور امسال نیروهای پلیس امنیت به نمازخانه‏هایی که در عمل منازل اجاره‏ای مردم هستند مراجعه و از ائمه این نمازخانه‏ها تعهد گرفته‏اند که حق برگزاری نماز عید فطر را ندارند. درواقع در جمهوری اسلامی به اهل سنت اجازه داده نمی‏شود که در جاهایی مانند تهران یا سایر شهرهای بزرگ مسجد داشته باشند.

به همین دلیل، این موضوع مجدداً چالش‏ برانگیز شد و اعتراض‌هایی را از جانب اهل سنت، به‏خصوص مولوی عبدالحمید به‏وجود آورد. ایشان از رهبر جمهوری اسلامی درخواست کرد که این موانع و محدودیت‏ها کنار گذاشته شود. از سوی دیگر، نمایندگان مجلس هم به دولت آقای احمدی‏نژاد نامه‏ای نوشته‏اند و به این موضوع اعتراض کرده‏اند.

البته من می‏خواهم به این نکته هم اشاره کنم که تعجب می‏کنم از خطابی که مولوی عبدالحمید به رهبر داشتند و از ایشان خواسته‏اند که جلوی اقدامات افرادی که مانع از برگزاری نمازهای اهل سنت در شهری مانند تهران می‏شوند را بگیرند. خود مولوی عبدالحمید می‏دانند که یکی از افرادی که در طول سالیان گذشته مخالفت جدی با برگزاری نمازهای اهل سنت، چه نماز جمعه و چه نمازهای مربوط به عیدهای مذهبی داشته، آقای خامنه‏ای و شخص رهبر جمهوری اسلامی بوده است. بنابراین من فکر می‏کنم، با این‏که مولوی عبدالحمید دیگران را خطاب قرار داده، می‏توان گفت که خود رهبر جمهوری اسلامی نقش بسیار تعیین‌کننده‏ای در ایجاد این محدودیت‏ها و عدم برگزاری این نمازها دارند.

محمدعلی توفیقی: یکی‏ از این چالش‏ها، به‏طور مشخص، همین موضوع عید فطر است. گاهی اوقات مراسم عید فطر اهل سنت، یک روز قبل از روزی برگزار می‌شود که حاکمیت جمهوری اسلامی به عنوان عید فطر رسمی اعلام می‏کند. در سالیان گذشته هم بارها به همین دلیل مانع از برگزاری نماز عید فطر توسط اهل سنت شدند؛ حتی در شهرهایی که اهل سنت در اکثریت هستند.

تحلیل شما از این ممانعت‏ها چیست؟ با توجه به این‏که جمهوری اسلامی خود را یک حکومت اسلامی می‏داند، اما کلیساها و کنیسه‏ها در جمهوری اسلامی، آزادی بیشتری دارند تا مساجد اهل سنت. ریشه این ممانعت‏ها و تبعیض‌ها را در چه می‏بینید؟ آیا ریشه مذهبی دارد یا سیاسی؟

البته این بحث بسیار مفصلی است، اما من تصور می‏کنم که برمی‏گردد به این‏که حکومت ایران را نباید یک حکومت اسلامی به‏حساب آورد. حکومت ایران به‏طور مشخص، حکومتی است که بر اساس فقه شیعه و آن هم قرائت خاصی از فقه شیعه به‏وجود آمده که معتقد به ولایت فقیه است.

طبیعتاً در چنین نگاهی، محدودیت و اعمال تبعیض نسبت به سایر مذاهب یا سایر ادیان، خود را معنادار می‏کند. البته این برخلاف اصل صریح قانون اساسی است که بر آزادی پیروان سایر مذاهب و ادیان، در عمل کردن به مناسک دینی خودشان تاکید می‏کند. در حال حاضر در جمهوری اسلامی اما نه تنها اصول دمکراتیک و اصول یکپارچگی جامعه رعایت نمی‏شود، بلکه می‏‏توان گفت که به خود قانون اساسی هم توجهی نمی‏شود و در عمل به خاطر آن نگاه‏های تنگ‏نظرانه‏ای که بر مرکز قدرت حاکم است (و در بیت رهبری و شخص رهبر تجلی پیدا می‏کند)، ما شاهد این وضعیت هستیم که ممانعت‏های جدی و محدودیت‏های بسیار آزاردهنده‏ای برای اهل سنت و همین‏طور سایر ادیان و فرقه‏ها در ایران به‏وجود آمده است.

آیا این ممانعت‏ها سابقه هم داشته است؟ یعنی در گذشته هم به همین شدت بوده یا امسال بیشتر و فراگیرتر شده است؟ آیا این ممانعت‏ها در سال‏های پیش منجر به دستگیری و برخوردهای شدید‏تری هم شده بود؟

بله! این موضوع، موضوع تازه‏ای نیست. می‏توان گفت که در ۳۲ سال گذشته، در مناطقی مانند کردستان و سیستان و بلوچستان که اهل سنت در آن‏جا اکثریت را دارند، همواره چالش‏هایی در زمینه عمل به مناسک دینی، بر اساس اصول فقهی اهل سنت وجود داشته است.

یکی‏ از این چالش‏ها، به‏طور مشخص، همین موضوع عید فطر است. گاهی اوقات مراسم عید فطر اهل سنت، یک روز قبل از روزی برگزار می‌شود که حاکمیت جمهوری اسلامی به عنوان عید فطر رسمی اعلام می‏کند. در سالیان گذشته هم بارها به همین دلیل مانع از برگزاری نماز عید فطر توسط اهل سنت شدند؛ حتی در شهرهایی که اهل سنت در اکثریت هستند.

یادم هست چندسال پیش در کردستان، در یکی از عیدهای فطر که قبل از روز رسمی عید فطر در جمهوری اسلامی اعلام شده بود و مردم و ائمه مساجد نیز آن را به عنوان عید اعلام کرده بودند، ماموران حکومت مانع از برگزاری نماز عید شدند و حتی شماری از ائمه جماعت را هم بازداشت کردند. البته این موضوع‏ کمتر انعکاس پیدا می‏کند و موضوع اصلی و جدی در حال حاضر، همین ممانعت اخیری است که در تهران برای برگزاری نماز عید فطر توسط اهل سنت، به‏وجود آورده‏اند.